Czy masz cukrzycę w genach?
Poznanie swojego profilu metabolicznego i wynikająca z niego dieta mogą być kluczem do zdrowia.
Cukrzyca typu 2 stanowi 80-90 procent wszystkich przypadków tego schorzenia. Wpływ na nią ma przede wszystkim nieprawidłowe odżywianie, dlatego można jej zapobiec dzięki prostej modyfikacji jadłospisu. Żeby to jednak zrobić jak najbardziej skutecznie, warto poznać swój osobisty tzw. profil metaboliczny.
Jedz zgodnie z genotypem
Profil metaboliczny poznać można dzięki innowacyjnemu badaniu nazwanemu genodiet, które jest dobrym narzędziem zarówno profilaktyki, jak i leczenia cukrzycy oraz innych chorób zależnych od diety. Badanie to nie tylko oznacza geny ale - przede wszystkim - ocenia ich wzajemny wpływ. Dzięki analizie można się dowiedzieć, na jakie choroby jest się podatnym i co powinno się jeść a czego unikać.
Zgodnie z najnowszym raportem firmy DF Medica Polska, opisującym tysiąc wyników badań przeprowadzonych w latach 2013-15, tylko połowa badanych odżywia się w sposób prawidłowy i zgodny ze swoim genotypem. Oznacza to, że druga połowa (aż 48 proc. badanych) inaczej metabolizuje makroskładniki. Dieta zalecana dla całej populacji będzie więc dla nich niekorzystna, może wręcz zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.
Dziedzictwo cukrzycy
- Zarówno cukrzyca typu 1, jak i cukrzyca typu 2 mają podłoże genetyczne. Udział dziedziczenia jest jednak większy w cukrzycy typu 2, którą cechuje występowanie rodzinne. Inaczej jest w cukrzycy typu 1, gdzie u znacznej większości (ponad 85 procent) osób, u których rozwija się ta choroba, nie stwierdza się jej występowania w rodzinie - wyjaśnia dr n. med. Elżbieta Orłowska-Kunikowska z Kliniki Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Dane epidemiologiczne wykazują, że w populacji ogólnej ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 wynosi 0,2-0,4 proc.; jeżeli na cukrzycę typu 1 choruje matka, ryzyko zachorowania u jej dzieci wynosi 2-3 proc., jeżeli zaś na cukrzycę typu 1 choruje ojciec - ryzyko zachorowania u dzieci jest znacznie większe i wynosi 5-9 proc.
Typy dziedziczenia
Typ 2 cukrzycy, który stanowi znaczną większość przypadków, rozwija się przeważnie u osób starszych i otyłych i związany jest ze słabą odpowiedzią tkanek organizmu na insulinę (tzw. insulinooporność).
Typ 1 kojarzony jest raczej z młodym wiekiem i zwykle związany jest z procesem agresji organizmu przeciwko komórkom własnej trzustki produkującym insulinę. Jak widać, różne są przyczyny powstawania cukrzycy typu 1 i 2, tak więc inne jest też dziedziczenie tych schorzeń.
W dziedziczeniu cukrzycy bierze udział wiele genów oraz innych czynników, co utrudnia jednoznaczne określenie sposobu tego dziedziczenia. Różnie zachowują się też geny wywołujące to schorzenie. - Oznacza to, że spośród rodzeństwa, które odziedziczyło tyle samo „genów cukrzycy”, u jednej osoby choroba może np. rozwinąć się wcześniej niż u drugiej albo jej przebieg może być bardziej gwałtowny. Po prostu, u jednej osoby geny „dojdą do głosu” wcześniej i z większą siłą, u drugiej - później i słabiej, a mogą nawet nie ujawnić się wcale - wyjaśnia dr Elżbieta Orłowska-Kunikowska.
Matka, ojciec, dziecko
Uwarunkowania genetyczne nie odgrywają aż tak bardzo dużej roli w rozwoju cukrzycy typu 1, a w każdym razie związek ten nie jest łatwy do udowodnienia.
Uważa się, że skłonności genetyczne mogą ułatwić działanie czynnika wyzwalającego (wirusy lub nieprawidłowa dieta), co zapoczątkuje rozwój procesu autoimmunologicznego. Dopiero ten proces będzie bezpośrednią przyczyną choroby. Gdy jedno z rodziców jest diabetykiem, ryzyko rozwoju cukrzycy u dziecka wynosi ok. 5 proc. w przypadku choroby ojca i 2,5 proc. gdy choruje matka. Gdy oboje rodziców są diabetykami, jest 20 proc. prawdopodobieństwa, że dziecko także będzie cierpieć na to schorzenie.
Ciekawie to wygląda u rodzeństwa. Jeśli u jednego z bliźniąt jednojajowych rozwinie się cukrzyca typu 1, ryzyko zachorowania u drugiego wynosi 35 proc. W „zwykłym” rodzeństwie prawdopodobieństwo dziedziczenia cukrzycy zależy od zgodności antygenów HLA. A ich układ jest specyficzny dla każdej osoby, zgodność zaś świadczy o „podobieństwie” organizmów. Bliźnięta jednojajowe mają takie same białka HLA, „zwykłe” rodzeństwo może mieć zupełnie różne. Prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę może być wtedy takie samo, jak gdyby osoby te nie były w ogóle spokrewnione.
Autor: Wiktor Sawiuk (opr.) [email protected]