Kiedy znalezione jest jak kradzione. Wyjaśnia adwokat

Kaśka Borek

Głośna jest sprawa serialowej aktorki, która zabrała z siłowni biżuterię. Usłyszała zarzut kradzieży. I właśnie ten zarzut bardzo Was zdziwił. - Przecież to znalezione. O co chodzi? - pytacie. Wyjaśnia adwokat.

To jednak nieprawdziwe jest powiedzenie, że znalezione nie jest jak kradzione? - pytaliście ze zdziwieniem, gdy głośna stała się sprawa serialowej aktorki. Zabrała z siłowni biżuterię, którą pozostawiła tam inna ćwicząca kobieta. Zdarzenie zarejestrowały kamery monitoringu. Aktorka przyznała się, że zabrała cudzą własność i usłyszała zarzut kradzieży.
Właśnie ten element tej głośnej historii bardzo Was zdziwił. - To jakbym znalazł na ulicy cudzy portfel i wziął do domu, też by mi postawiono zarzut kradzieży? - dopytywał się jeden z Czytelników. Słusznie zwracając uwagę, że przecież każdy z nas może stać się posiadaczem rzeczy, którą ktoś inny zostawił albo zgubił.
- I co? Już byłbym przestępcą? - pytaliście.
Jak to wygląda w świetle prawo, wyjaśnia adwokat Mariusz Ratajczak.

Warto to wiedzieć, bo nieznajomość prawa szkodzi
- Mając na uwadze treść jednej z podstawowych zasad prawa - „ignorantia iuris nocet”, czyli nieznajomość prawa szkodzi - warto wiedzieć, jakie czynności w danych okolicznościach podjąć oraz jakich zaniechać, aby nie narazić się na poniesienie odpowiedzialności karnej - podkreśla adwokat.

Takie są zasady
Gdy stajemy się posiadaczem rzeczy, którą ktoś inny na przykład zostawił w miejscu publicznym albo zgubił to, - w sytuacji, gdy nie podejmujemy działań zmierzających do przywrócenia posiadania osobie uprawnionej, w tym przede wszystkim w myśl uregulowań zawartych w ustawie z 20 lutego 2015 roku o rzeczach znalezionych (Dz.U. z 2015 r. poz. 397) - narażamy się na poniesienie odpowiedzialności karnej za czyn zabroniony w postaci przywłaszczenia.

To nie kradzież, ale...
Przestępstwo przywłaszczenia różni się od przestępstwa kradzieży, choć oba należą do tej samej grupy przestępstw, wyodrębnionej z uwagi na przedmiot ochrony, jakim jest mienie (rozdział XXXV Kodeksu karnego), i mogą być popełnione wyłącznie umyślnie.

Jaka jest między nimi różnica
Różnica pomiędzy nimi sprowadza się przede wszystkim do tego, w jaki sposób sprawca wszedł w posiadanie cudzej rzeczy.

* Kradzież polega bowiem na tym, że sprawca bezprawnie zabiera (zagarnia) cudzą rzecz ruchomą w celu pozbawienia tej osoby władztwa nad tą rzeczą i samodzielnego dysponowania nią.

* Z kolei w przypadku przywłaszczenia sprawca jest już w legalnym posiadaniu danej rzeczy i jedynie podejmuje zachowanie mające na celu pozbawienia władztwa nad rzeczą właściciela oraz dysponowania rzeczą za niego.

Uwaga!
W ustawie nie określono, na czym polegać ma czynność sprawcza polegająca na przywłaszczeniu sobie, dlatego też stało się to kwestią rozważań sądów, w tym Sądu Najwyższego. Ten poprzez przywłaszczenie nakazuje rozumieć jakikolwiek czyn uzewnętrzniający zamiar włączenia rzeczy lub prawa majątkowego do własnego majątku (wyrok SN z 2.12.2008 r., III KK 221/08, Prok. i Pr. – wkł. 2009, Nr 5, poz. 13; L. Wilk, w: Królikowski, Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. II, s. 618).

Zatem z przywłaszczeniem mamy do czynienia wówczas, gdy nie dochodzi do zaboru cudzego mienia przez sprawcę, a objęcie rzeczy we władanie nastąpiło w sposób legalny - z tym że nie podjęto wobec danej rzeczy (lub prawa majątkowego) działań mających na celu wyzbycie się tego władztwa. - Istotnym jest, że przestępstwo to popełnia tylko sprawca, który uzewnętrzni zamiar dysponowania rzeczą jak właściciel, w tym poprzez rozporządzanie nią, zamieszczenie na niej własnych oznaczeń, odmówienie jej zwrotu czy też połączy ją z własną rzeczą, zużyje, przetworzy lub zniszczy - wyjaśnia nasz ekspert.

Możesz nawet nie wiedzieć, że robisz coś złego
Przestępstwo przywłaszczenia może zostać popełnione nawet wtedy, gdy sprawca nie podejmuje działań, które w powszechnym przekonaniu mają charakter przestępczy! Można bowiem przywłaszczyć sobie rzecz ruchomą, którą znaleźliśmy lub wypożyczyliśmy, a nawet... omyłkowo doręczoną przesyłkę.
Również osoby, które zawodowo świadczą różne usługi, mogą dopuścić się popełnienia tego przestępstwa. Na przykładowo w związku z niezwróceniem właścicielom oddanych do naprawy butów czy też pranej pościeli.

Zapamiętaj!
Czyn zabroniony polegający na przywłaszczeniu cudzej rzeczy lub prawa majątkowego może stanowić przestępstwo lub wykroczenie.

Kiedy to wykroczenie
Przywłaszczenie jest wykroczeniem (art. 119 Kodeksu wykroczeń), jeżeli wartość przywłaszczonej rzeczy lub prawa majątkowego nie przekracza 1/4 minimalnego wynagrodzenia. A zatem obecnie 462,50 zł.

Jakie kary za wykroczenie
W przypadku wykroczenia sąd może orzec karę:

* aresztu - w wymiarze od 5 do 30 dni,

* grzywny - w wysokości od 20 zł do 5.000 złotych,

* kary ograniczenia wolności - w wymiarze 1 miesiąca.

Oprócz kary, sąd może orzec również obowiązek zapłaty równowartości przywłaszczonego mienia, w sytuacji gdy szkoda nie zostanie naprawiona.

Za przestępstwo kary są surowsze
W sytuacji, gdy wartość przywłaszczonej rzeczy lub prawa majątkowego przekracza wspomnianą powyżej kwotę 462,50 zł., czyn stanowi przestępstwo określone w art. 284§1 k.k.
Sprawcy tego przestępstwa, co do zasady, grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.

Uwaga! Odpowiedzialność surowszą ponosi jednak sprawca, który przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą (na przykład drogocenną rzecz oddaną mu na przechowanie). Bo sąd może wymierzyć mu karę od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.

Łagodniejsza odpowiedzialność została przewidziana dla sprawców, którzy dopuścili się przestępstwa przywłaszczenia rzeczy znalezionej albo też w sytuacji, gdy mamy do czynienia z wypadkiem mniejszej wagi, kiedy to w sprawie przeważają łagodzące elementy dotyczące samego czynu, jak i osoby sprawcy, a całokształt okoliczności sugeruje, iż sprawca nie zasługuje na zwykłe potraktowanie. Przyjęcie takiej kwalifikacji czynu uprawnia sąd do wymierzenia sprawcy kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.

Gdy rzecz należała do członka rodziny
Jeżeli przywłaszczona rzecz lub prawo majątkowe należały do kogoś z osób najbliższych, to jest osób określonych w art. 115§1 Kodeksu karnego (w tym małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, rodzeństwa czy konkubenta), ściganie sprawcy przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Gdy w grę wchodzą duże sumy
W przypadku przywłaszczenia mienia znacznej wartości (to jest którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekraczała 200.000 zł; np. unikatowej biżuterii, dzieł sztuki, kosztownych samochodów) bądź też dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury - sprawcy może zostać wymierzona kara pozbawienia wolności w wymiarze od roku do nawet 10 lat.