Mamo! Sprawdź, jakie masz prawa
Jakie prawa ma mama? Z jakiej pomocy finansowej może skorzystać? Jaki urlop jej przysługuje? Na najczęściej zadawane pytania odpowiada Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Czy kobieta w ciąży, zatrudniona na umowę o pracę, może zostać zwolniona?
Od momentu zajścia w ciążę do dnia porodu, a także później - przez cały okres urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego - kobietę zatrudnioną na etacie chroni kodeks pracy. W tym czasie - poza wyjątkowymi przypadkami - nie może zostać zwolniona. Pracownica nie ma też obowiązku informować pracodawcy o ciąży.
Czego nie może żądać pracodawca od przyszłej mamy?
Ciężarne kobiety nie mogą wykonywać w pracy zadań, które są szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla ich zdrowia. Wykaz takich prac jest określony przepisami.
Pracodawca nie może także zlecać im pracy w godzinach nadliczbowych oraz porze nocnej. Nie wolno delegować ciężarnej, bez jej zgody, do zadań poza jej stałym miejscem pracy, a także zatrudniać w przerywanym czasie pracy. Nie powinna także spędzać więcej niż 4 godziny dzienne przed komputerem.
A jakiego rodzaju urlopy przysługują mamom?
Przysługują im trzy rodzaje urlopu, które wymieniamy poniżej.
* Podstawowy urlop macierzyński - w wymiarze 20 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) liczonych, zasadniczo, od dnia porodu. Przed przewidywaną datą porodu kobieta może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wówczas po narodzinach dziecka przysługuje jej część urlopu niewykorzystana przed porodem.
* Urlop rodzicielski - w wymiarze do 32 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie). Z urlopu rodzicielskiego można skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim - jednorazowo lub maksymalnie w 4 częściach.
Do 16 tygodni tego urlopu może być wykorzystane w terminie późniejszym, który nie przypada bezpośrednio po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego, do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
* Urlop wychowawczy - w wymiarze do 36 miesięcy. Z tego każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 1 miesiąca urlopu wychowawczego. Udzielany jest na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Ten urlop jest udzielany pod warunkiem posiadania co najmniej sześciomiesięcznego zatrudnienia (wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia). Można z niego skorzystać w maksymalnie 5 częściach.
Z jakich jeszcze uprawnień może skorzystać pracująca mama?
Przysługują jej przerwy na karmienie dziecka piersią. Ich liczba i wymiar zależy od liczby karmionych dzieci, a także liczby godzin pracy w danym dniu.
Mama może także korzystać z tak zwanych dni opieki nad dzieckiem (2 dni albo 16 godzin w każdym roku) - aż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.
Co się dzieje w sytuacji, kiedy kobieta jest w ciąży a nie ma ubezpieczenia?
Kobieta w okresie ciąży, porodu i połogu (okres po porodzie) jest chroniona przez ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej. Ciężarne posiadające obywatelstwo polskie oraz zamieszkujące w Polsce mają prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej. Warunkiem jest jednak okazanie w placówce medycznej dokumentu potwierdzającego narodowość oraz miejsce zamieszkania pacjentki.
Co z becikowym?
Becikowe to tak zwana jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (taka jest oficjalna nazwa tego świadczenia). Ta pomoc finansowa przysługuje w wysokości 1.000 zł. Ta kwota wypłacana jest jednorazowo. Wniosek o to świadczenie należy złożyć w terminie 12 miesięcy liczonych od dnia urodzenia się dziecka.
Uwaga, becikowe przysługuje wówczas jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny, w przeliczeniu na osobę, nie przekracza kwoty 1.922 zł!
Oprócz tego kryterium dochodowego istnieje też dodatkowy warunek: aby otrzymać becikowe, należy przedłożyć zaświadczenie potwierdzające pozostawanie przez kobietę pod opieką lekarza lub położnej nie później niż od 10. tygodnia ciąży do porodu.
Warunek ten nie dotyczy opiekuna prawnego dziecka, opiekuna faktycznego oraz rodzica adopcyjnego.
Warunek przedłożenia takiego zaświadczenia obowiązuje również w przypadku ubiegania się o jednorazowy dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka.
A co ze świadczeniami z funduszu alimentacyjnego?
Przysługują w przypadku bezskuteczności egzekucji zasądzonych na dzieci alimentów - jeżeli miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 725 zł.
Świadczenie to przysługuje w wysokości zasądzonych alimentów - ale nie więcej jak 500 zł miesięcznie.
Czy rodzinie z małym dzieckiem przysługuje ulga podatkowa?[/b
]Tak. Warunkiem skorzystania z niej jest dochód obojga rodziców, który nie przekracza 112.000 zł. W wypadku rodzica samotnie wychowującego niepełnoletnie dziecko kwota ta również wynosi 112.000 zł. W sytuacji gdy rodzic nie pozostaje w związku małżeńskim i przez część roku podatkowego nie przekroczył kwoty 56.000 zł, również może skorzystać z ulgi.
Kwota przysługującej ulgi podatkowej wynosi miesięcznie: na jedno dziecko - 92,67 zł (rocznie 1.112,04 zł), na drugie - 92,67 zł, na trzecie - 139,01 zł, na czwarte - 185,34 zł.
[b]Świadczenie wychowawcze
To pomoc w ramach programu „Rodzina 500+”, czyli 500 zł miesięcznie na dziecko do ukończenia przez nie 18 lat. Na drugie i kolejne dziecko w rodzinie świadczenie przysługuje niezależnie od osiąganego przez nią dochodu.
Pieniądze można też dostać na pierwsze dziecko (to znaczy jedyne lub najstarsze w rodzinie w wieku do ukończenia 18 lat) - gdy przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza albo 800 złotych, albo 1.200 złotych, gdy w takiej rodzinie jest dziecko niepełnosprawne.
Świadczenie rodzicielskie
To 1.000 zł miesięcznie przez rok od urodzenia dziecka (lub odpowiednio dłużej - w przypadku urodzenia podczas jednego porodu więcej niż jednego dziecka). Jest dla tych, którzy nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego. Czyli m.in. dla rodziców bezrobotnych, studentów, na umowach cywilnoprawnych. Przysługuje bez względu na dochód. Gdy po świadczenie zgłosimy się w ciągu 3 miesięcy od porodu, otrzymamy je z wyrównaniem od dnia porodu. W późniejszym terminie będzie przysługiwało od momentu złożenia wniosku.
Zasiłek rodzinny
Gdy przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 674 zł (lub 764 zł gdy dziecko niepełnosprawne) - przysługuje zasiłek rodzinny.
Ile można dostać pieniędzy w ramach tego zasiłku:
* 89 zł - na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia;
* 118 zł - na dziecko w wieku od 6 do 18 lat;
* 129 zł - na dziecku w wieku powyżej 18 lat do 21. roku życia - gdy kontynuuje naukę w szkole.
Gdy dziecko ma umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje do 24. roku życia - pod warunkiem kontynuowania nauki.
Do zasiłku rodzinnego przysługą też dodatki
Są to różnego rodzaju dodatki z tytułu:
* urodzenia dziecka - jednorazowo 1.000 zł,
* opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego - 400 zł miesięcznie,
* samotnego wychowywania dziecka - 185 zł miesięcznie (niepełnosprawnego - 265 zł),
* kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego: do 5. roku życia - 80 zł miesięcznie, starszego dziecka - 100 zł,
* rozpoczęcia roku szkolnego - 100 zł jednorazowo, raz do roku,
* podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania: 105 zł miesięcznie w związku z zamieszkaniem w miejscowości, w której jest szkoła. Na wydatki związane z dojazdem z domu do miejscowości, w której jest szkoła - 63 zł miesięcznie.
Od stycznia 2016 korzystniejsze zasady
Gdy rodzina przekroczyła próg dochodowy, traciła prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków. Od stycznia 2016 roku zaczęły obowiązywać jednak nowe zasady - korzystniejsze! Świadczenia nie są już odbierane po przekroczeniu progu, ale stopniowo obniżane wraz ze wzrostem dochodu. Za każde przekroczenie progu o 1 zł łączna kwota świadczeń przysługujących rodzinie jest pomniejszana o 1 zł. Tę zasadę nazwano „złotówka za złotówkę”.
Nowe przepisy, które weszły w życie w styczniu 2016 roku, dotyczą zasiłku rodzinnego, ale także dodatków do niego.
Przypomnijmy: od 1 listopada 2015 roku wzrosło kryterium dochodowe uprawniające do zasiłku rodzinnego.
Gdzie można załatwić sprawę i zapytać o szczegóły
Wnioski w sprawach świadczeń wychowawczych, rodzinnych, z funduszu alimentacyjnego składa się do odpowiedniej komórki organizacyjnej w gminie właściwej według miejsca zamieszkania (a nie zameldowania) osoby ubiegającej się o dane świadczenie.
Źródło: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej; informacje własne